Een reactie op een bericht van groengenot.

Ik heb met de fruitberg een account op facebook gestart, maar ben daar ondertussen al een hele tijd niet meer geweest. Het is een soort virtuele, schreeuwerige, wereld die me niet zo fel kan boeien. Ik wil me ook niet associëren met de onzin die je er leest. Wanneer je zowat iedere dag mensen met fascistisch gedachtengoed of samenzweerders moet weren van je digitaal erf, dan is de fun er voor mij snel af.

Groengenot schreef over haar caranavalsmengsel. En dat ze de kinderen eigenlijk niet het juiste leerde, want dat zo’n carnavalsmengsel bestaat uit uitheemse planten en dus niet nuttig is voor insecten. Dat je beter een mengsel van inheemse planten aanschaft. “Op heel wat groepen op facebook wordt een ware kruistocht gehouden tegen uitheems plantgoed”, klaagt lefabuleuxjardin aan in een antwoord op het berichtje van Hilde.

En dat is eigenlijk ook net mijn stokpaardje. De hele discussie is een mooi voorbeeld van hoe sociale netwerken functioneren en mensen de kans geven om hun eigen mening door gelijkgezinden bevestigd te zien.

Ik krijg hier tijdens tuinbezoeken ook vaak de vraag. Mijn antwoord is drieledig en een beetje contrair. Ik heb niet de pretentie om te zeggen dat dat antwoord correct is. Ik wil mensen vooral doen nadenken over het vraagstuk.

1. Ik wacht nog steeds op de eerste veldstudie die bewijst dat een tuin die uitsluitend inheems plantgoed aanwendt meer biodiversiteit oplevert.
   Er bestaat geen twijfel over het feit dat er een aantal voedselspecialisten zijn onder de insecten die alleen bepaalde planten uitkiezen als drachtplant (nectar/stuifmeel) of waardplant (voedsel voor de larven). Om die voedselspecialist eten aan te bieden in jouw tuin, heb je die planten dus nodig. Maar om op basis van deze informatie te concluderen dat een tuin met alleen maar inheemse planten meer biodiversiteit lokt, is wel heel kort door de bocht.
   
   Want ik ken twee veldstudies die daar geen bewijs voor vonden. Ken Thompson geeft in de analyse van zijn veldstudie aan dat inheems plantgoed geen significant verschil in biodiversiteit oplevert.
   Verder is er ook een veldstudie van de universiteit van Bristol die aangeeft dat er evenveel bestuivers in steden en dorpen leven dan in natuurgebieden. Er was ook geen significant verschil in aantal soorten zeldzame bijen.
   En nog eentje, het boek ‘Solitary bees of Great Britain’ geeft aan de grootste diversiteit aan solitaire bijen in het VK aangetroffen wordt in een vrij formele tuin in Sussex, met voornamelijk uitheems plantgoed.
   
   Er zijn dus misschien nog andere parameters in het spel. De insectenwereld bestaat niet alleen uit voedselspecialisten. Er zijn ook heel wat voedselgeneralisten (honingbijen, hommels, vlinders, zweefvliegen,…) die minder kieskeurig zijn, en ik heb de indruk dat die vaak uitheemse nectarplanten verkiezen boven die inheemse planten… Door het aanbieden van uitheemse planten hebben voedingsspecialisten mogelijk minder concurrentie op ‘hun bloemen ‘. De veldstudie van universiteit van Bristol geeft ook aan dat er in steden en dorpen een grotere specialisatie is bij de bestuivers (veel bestuivers beperken zich dus tot enkele plantensoorten).
   
   Let wel, ik schrijf zou. Ik weet het niet. Ik heb tot nu toe geen enkel veldonderzoek gezien dat eenduidig bewijst dat uitsluitend inheemse planten aanwenden meer biodiversiteit garandeert. Je mag me in commentaar altijd een link naar zo’n onderzoek doorsturen (ik spreek dan over een echte veldstudie). En neen, het artikel van Nils van Rooijen toont dat niet aan. Die geeft aan dat er solitaire bijen zijn die voedingsspecialisten zijn en alleen leven van één inheemse plant of familie planten. En dat is helemaal correct. Of toch bijna, want sommige van die voedingsspecialisten foerageren ook op nauwverwante, uitheemse soorten. Knautiabij foerageert niet alleen op de inheemse Knautia arvensis, maar ook op Knautia macedonia, om maar een voorbeeld te nemen.
   
   
2. Maar eigenlijk is dat zelfs allemaal niet belangrijk. Volgens mij is de boodschap contraproductief omdat ze te extremistisch is. Ga maar eens langs bij alle buren, en vertel ze eens dat ze alle planten moeten vervangen door brandnetels, distels, boerenwormkruid, duizendblad,… om “de insecten te redden”. 99% van de mensen gaat gewoon zijn middenvinger opsteken en gewoon verder doen. Wanneer je mensen gaat vragen om ook enkele inheemse planten aan te planten in de tuin, voor insecten, ga je waarschijnlijk meer succes hebben. Het demoniseren van de uitheemse planten (zoals de pejoratieve term carnavalsmengsel) is gewoon nutteloos en contraproductief.
   Hilde van groengenot heeft inderdaad een carnavalsmengsel uitgezaaid. Maar dat is beter dan er gras laten staan, ik vermoed dat onder meer de hommels daar erg tevreden mee waren. Ja, voedselspecialisten gaan op die plek van de honger sterven. Tenzij dat carnavalsmengsel die hommels wegtrok van de inheemse planten in het grasveldje van Hilde ernaast…. En niet te vergeten, als daar gewoon een strak gemaaid gazon lag, hadden die bijen ook geen eten.
   Theoretisch had Hilde er beter aan gedaan van rolklaver, steenklaver, duizendblad, korenbloem, distels, brandnetels, boerenwormkruid, knoopkruid, paardenbloemen en klaproos in te zaaien. Maar dat mengsel is wat moeilijker om te vinden. En hoeveel van die kinderen zouden thuis distels mogen inzaaien voor de vlinders? Juist. Waarschijnlijk geen enkel.
   
   De pragmaticus in mij denkt dat je meer inheems plantgoed gaat hebben wanneer 5%-10% van de planten in iedere tuin inheems zijn, dan wanneer je 100% inheemse planten hebt staan in 1% van alle tuinen. En negatieve boodschappen ‘Je mag dit of dat niet’ zijn niet direct boodschappen waar je veel zieltjes mee wint. Positieve boodschappen doen dat wel. Een actie als maai-mei-niet is volgens mij veel, maar dan ook veel geschikter.
   
3. En dan is er nog een derde element. Zelfs inheemse planten verschillen genetisch van regio tot regio. De Beemkroon (Knautia arvensis) die als inheemse plant wordt verkocht, is helemaal niet de Knautia die hier in de beemden staat. De plant bloeit op een ander tijdstip, ziet er lichtjes anders uit en heeft veel meer last van meeldauw dan de échte lokale variëteit. Ik ben er niet van overtuigd dat dat goed is voor de biodiversiteit wanneer zo’n plant mijn tuin zou verlaten en zich mengt met de lokale variëteit. Het zou in ieder geval een verlies aan biodiversiteit zijn. Er bestaat in Rillaar ook een populatie Blauwe knoop (Succissa pratensis) die op een ander ogenblik bloeit. Ook de margrieten die hier in de beemden staan zijn niet overal dezelfde planten. Inheemse planten of zaad gaan kopen bij een handelaar is volgens Nils Van Rooijen niet zo’n goed idee omdat je dan die lokale diversiteit verliest. En nochtans wordt het artikel steevast gelinkt als bewijs om geen carnavalmengsel te kopen, om er dan in één adem bij te vertellen dat je inheems plantgoed te kopen bij een Nederlandse zaadhandel of ecoflora. Niet iedereen heeft het volledige artikel gelezen of begrepen denk ik dan. Indien je achter de boodschap van de man staat, gebruik alleen echt lokaal plantgoed, geen inheems plantgoed.
   
   Ik vind dit argument eigenlijk wel belangrijk. Ik heb dit jaar alle aangekochte Knautia’s en de zaailingen gewied en vervangen door zaailingen die ik heb opgekweekt uit lokaal zaad.
   Ik heb lokaal stekjes genomen van boerenwormkruid, rolklaver, steenklaver, heelblaadjes, … De Knautia is opgekweekt uit zaad dat ik heb geoogst. Maar kan je dat van iedereen verwachten? Want ik heb geen weet van een lokale zaadhandel die zaad verkoopt van mijn regio. En wat is mijn regio? Mijn straat? Mijn gemeente? Mijn provincie?
   
   Of kunnen we gewoon niet beter wat pragmatisch proberen te zijn? In plaats van andere mensen met goede bedoelingen neer te sabelen omdat het nog beter kan?
   
   
   

Ondertussen zijn de eco-tuindagen al weer enkele dagen achter de rug. De opkomst viel – zelfs met het verplicht reserveren – zeer goed mee. En bijna iedereen die reserveerde was ook van de partij. Zaterdag was het weer niet al te best, zondag was de zon wel van de partij.

Mijn indruk is dat de ‘maai – mei – niet’ campagne echt wel succes heeft gehad. Terwijl het publiek de voorbije jaren bestond uit oudere tuinliefhebbers die eens een bezoekje kwamen brengen en jonge koppels die wat ideeën op komen doen (of advies kwamen vragen) voor het aanleggen van hun tuin, waren er dit jaar opvallend veel 50-ers die advies kwamen vragen voor de aanleg van een bloemenweide of een ‘wilde tuin’.

Nog een positieve noot: eigenlijk deed er niemand moeilijk over de covid-maatregels, geen gezeur over het verplichte mondmasker. Zoals Ludo me ooit aangaf, de mensen die je tuin komen bezoeken zijn ‘velt-volk’, correcte en toffe mensen.

In de tuin is het ondertussen ook feest, met de warmte hebben heel wat planten een flinke groeischeut gekregen.